De Iraanse geschiedenis bestaat uit twee perioden, de periode van het Zarathustrische Iran en de periode van het Islamitische Iran, die begon in de zevende eeuw, na de Arabische invasie en de ondergang van het Sassanidische Rijk. Veel Iraanse feesten, zoals het NoRoez-feest, zijn geërfd uit de Zarathustrische periode en belichamen de optimistische filosofie van de Zarathustrische religie, in het bijzonder het idee dat God of Ahura Mazda (de Heer van Leven en Wijsheid) de mensheid heeft toegerust met een leven dat kan worden geleefd met plezier en vreugde. De gedachte is dat, indien mensen een leven leiden gebaseerd op wijsheid, oprechtheid, compassie en creativiteit, zij een toestand van vrede en geluk kunnen bereiken. Enkele keren per jaar wordt mensen de kans geboden om te vieren wat zij tot stand hebben gebracht.
Om NoRoez volledig te kunnen waarderen, is het belangrijk om haar in haar context te onderzoeken, tezamen met een aantal andere feesten uit het oude Iran. De Zarathustrische kalender bestond uit twaalf maanden, die elk een dag hadden die correspondeerde met de naam van die maand. Deze dag was een feestdag, zowel voor het individu als voor de gemeenschap. Als een agrarische gemeenschap had het oude Iran ook zes religieuze festivals die samenvielen met agrarische gebeurtenissen. Deze agrarische feesten boden de gemeenschap een kans om samen te komen en de opbrengsten van hun arbeid te vieren.
Tenslotte, het oude Zarathustrische Iran werd ook gekenmerkt door vijf nationale feesten, die door de eeuwen heen en tot op de dag van vandaag hebben overleefd. Deze feesten zijn: NoRoez, Tirgan, Mehrgan, Yalda en Sadeh. Hiervan is NoRoez het meest populair. Het valt samen met de eerste dag van de Iraanse kalender en markeert het begin van het Iraanse nieuwe jaar. Evenals de andere vier nationale feesten, kan NoRoez worden gedefinieerd met behulp van drie karakteristieken: (1) het heeft een astronomische grondslag; (2) het heeft een historische en mythische basis en (3) het weerspiegelt een optimistische sociaal-religieuze filosofie.
De prestaties van de oude Iraniërs op het gebied van de astronomie zijn indrukwekkend, in die zin dat de verschillende feesten samenvallen met de equinox (dagevening of nachtevening) of het solstitium (zonnewende). De equinox is een van de twee keren gedurende het jaar dat de zon loodrecht boven de evenaar staat en dag en nacht even lang zijn. Deze dagen vallen rond 21 maart en rond 23 september. NoRoez komt overeen met 21 maart (de maand Farvardin, 1e tot 12e), de voorjaars-equinox; en Mehrgan komt overeen met 23 september (Mehr, 3e tot 10e), de equinox in de herfst.
De oude Zoroastriërs vierden ook het solstitium (zonnewende), dat is een van de twee keren gedurende het jaar dat de zon het verst afstaat van de evenaar, dat is ongeveer op 21 juni wanneer de zon het meest zuidelijk is (zomerwende). Tirgan komt overeen met de zomerwende en dan wordt de langste dag van het jaar gevierd; Yalda komt overeen met de winterwende en dan wordt de langste nacht van het jaar gevierd. Tenslotte, Sadeh, het feest dat plaatsvindt honderd dagen na de winter in de Oude Kalender (vijftig dagen voor NoRoez, het begin van de zomer in de Oude Kalender) en waarbij het einde van het koude weer werd gevierd en de komst van de lente werd aangekondigd ("Cheleh Koochak"). De wetenschappelijke en astronomische basis voor deze feesten is een getuigenis van de kennis van onze voorouders van de astronomie.
Het is interessant te vermelden dat aan de festivals een historisch en mythisch aspect verbonden is dat de cultuur of het nationaal bewustzijn van onze voorouders openbaart. Zoals gezegd, de filosofie is geworteld in een religieuze ideologie die optimistisch van aard is: met de feestelijkheden wordt de triomf van goed over kwaad, licht over duisternis en rechtvaardigheid over despotisme gevierd. Volgens de Iraanse mythologie heeft koning Jamshid NoRoez in het leven geroepen als een "nieuwe dag" nadat hij onwetendheid, ziekte, armoede en onrechtvaardigheid heeft uitgebannen; met NoRoez wordt gevierd wat hij tot stand heeft gebracht; het bevorderen van geluk, vooruitgang en overvloed. Mehrgan, de equinox in de herfst, is de dag waarop een smid, met de naam Kaveh Ahangar, een onrechtvaardige despotische koning ten val heeft gebracht met de naam Azhidahak (ook bekend als "Zahak"), die de dood had bevolen van alle vijf zonen van Kaveh Ahangar. Mehrgan valt ook samen met de omverwerping van een andere despotische machthebber, Gaumata, door de grote koning van de Achaemenidische dynastie, Darius de Grote.
Met Tirgan, de zomerwende, wordt het leven van Arash Kamangir gevierd, een Iraanse nationale held die zijn leven heeft gegeven om de territoriale integriteit van Iran te behouden. Met Yalda, de winterwende, wordt de triomf van licht over duisternis gevierd, het juiste over het verkeerde, goed over kwaad en de geboorte van de "Zonnegod", Mithra. Tenslotte, tijdens Sadeh werd de ontdekking van het vuur herdacht, dat niet alleen een bron van energie is, maar ook een van de elementen, zoals de lucht, het water en de aarde, die Zoroastriërs moeten behoeden en niet mogen vervuilen.
Tot slot, de sociaal-religieuze aspecten van deze vijf nationale feesten hebben als achtergrond het versterken van sociale banden door het samenbrengen van de gemeenschap, het bevorderen van liefdadigheid en het veiligstellen dat de meer behoeftige leden van de gemeenschap niet worden vergeten. Het is belangrijk om deze waarden in gedachten te houden bij het onderzoek van het NoRoez-ritueel.
Er zijn diverse tradities die worden nageleefd bij het Norooz feest. De meest indrukwekkende is het arrangement van de traditionele "Sofreh Haft Seen", de Haft Seen" tafel, waarop zeven voorwerpen beginnend met de Perzische letter "Seen" (vergelijkbaar met de letter "S" in het Nederlands) worden geplaatst. Het woord "haft" in het Perzisch betekent zeven en aldus kan "haft seen" letterlijk worden vertaald met zeven "S-en". Veel culturen en religies beschouwen het nummer zeven als een zeer belangrijke karakteristiek behorend bij God of Ahura Mazda. Aanhangers van Zarathustra verwijzen naar deze zeven kwaliteiten als "Amsha Spenta".
De diverse voorwerpen, die op de tafel worden geplaatst, hebben invloed op onze zintuigen en brengen een prachtige tafel tot stand, die de verscheidene kleuren, geuren en smaken van de lente, en sommigen zeggen het leven, weergeven. De gebruikelijke zeven voorwerpen, die op de tafel worden gezet, zijn "sabzi" (letterlijk, groen – normaalgesproken gekiemde tarwe en linzen), "sonbol" (hyacint), "senjed" (een gedroogde vrucht), "seer" (knoflook), "serkeh" (azijn), "samanu" (een Perzisch gerecht) en "sekeh" (munt). Met de bloemen, de ‘groene vegetatie’ en het fruit en de kruiden wordt de komst van de lente gevierd terwijl de munt wordt gezien als viering van het succes en de voorspoed van het jaar. De ‘Heilige Schriften’ worden op tafel geplaatst ter ere van de ‘Schepper’. De spiegel die op tafel wordt geplaatst geeft de Zarathustrische gedachte weer dat hetgeen wij ontvangen in het leven een weerspiegeling is van onze gedachten, onze woorden en onze daden. Kaarsen vertegenwoordigen het licht van de waarheid, een kom met water met een goudvis symboliseert het leven en de levende dingen op de aarde en met zoetigheid wordt de komst van een gelukkig nieuw jaar gevierd evenals de "zoetheid" en het plezier in het leven. De granaatappels en de eieren op de tafel vertegenwoordigen vruchtbaarheid en de rijst staat symbool voor overvloed. Het laatste voorwerp op de tafel is rozenwater. Aanhangers van Zarathustra verwelkomen hun gasten met het druppelen van rozenwater op hun handen en het toewensen van geluk in het komende jaar.
Een andere traditie bij de viering van NoRoez is de "voorjaarsschoonmaak" voorafgaand aan de equinox in de lente. Huizen (inclusief linnen en meubels) worden grondig gereinigd of gewassen, en indien nodig, gerepareerd en geschilderd. Graan en linzen worden geplant en, zoals hierboven genoemd, hun kiemen worden op tafel geplaatst om de ‘gift’ van de lente te illustreren. Volgens traditie worden de kiemen dertien dagen bewaard waarna vrienden en familie bij elkaar komen voor een feestelijke dag buiten het huis en daarbij worden de kiemen in stromend water geworpen.
Voor Iraniërs is de viering van Norooz ook een tijd om geliefden te eren, zowel de levenden als de doden. Volgens de Zarathustrische traditie bezoeken tijdens NoRoez, aan het begin van de dag, de zielen van de overledenen hun nakomelingen en zegenen hen. Vijf dagen voorafgaand aan NoRoez worden verschillende ceremonies gehouden om de overledenen te herdenken. Bij de viering van het leven en de levenden worden familieleden (nu vooral de kinderen) verwend met nieuwe kleding en wordt het nieuwe jaar begonnen met een feest. Volgens een traditie, die is doorgegeven door vele generaties, bezoeken, gedurende de twaalf dagen die volgen op de equinox, vrienden en buren elkaar, normaalgesproken beginnend met het betuigen van respect aan de oudsten binnen de familie en de gemeenschap. De bezoeken zijn traditiegetrouw spontaan; Iraniërs houden "open huis" waarbij gasten worden begroet met fruit, zoetigheid en thee. De viering van Norooz stimuleert de mensen dus om samen te komen en hun vriendschapsbanden te versterken.
De NoRoez-traditie is niet onbetwist gebleven gedurende de eeuwen. Na de invasie van Iran in de zevende eeuw, hebben fanatieke moslims, zoals de islamitische filosoof Mohammad Ghazalli, betoogd dat de eeuwenoude Iraanse cultuur, inclusief tradities zoals NoRoez, zou moeten worden verlaten. Gelukkig werd deze opvatting niet gedeeld door de gewone mensen en grote dichters zoals Ferdowssi, Nasser Khosrow, Onsori, Nezami, Manuchehri, Khaghani, Farrokhi, Sa'adi, Hafez en Khaju, die stonden voor het behoud van de prachtige en betekenisvolle feesten van het oude Iran, in het bijzonder NoRoez. Het is interessant om op te merken dat sjiitische filosofen en wijzen zelfs islamitische kenmerken hebben toegekend aan de viering van NoRoez in hun pogingen om het feest te behouden. Sommigen betoogden dat de profeet van de moslims, Mohammad, de Imam Ali heeft benoemd als zijn opvolger op de dag die nu wordt gevierd als Norooz. De Imam Sadeq, de zesde Imam in de sjiitische traditie, betoogde dat God Adam heeft geschapen op NoRoez en dat de twaalfde Imam, Mehdi (of de Messiah) zal terugkeren tijdens NoRoez. In de achtste eeuw, begonnen kaliefen van de Abassiden dynastie, als eerste Ma'mun, met het vieren van NoRoez met pracht en praal. Ghaznavi-koningen zoals de sultans Mahmood en Masood staan ook bekend om hun prachtige vieringen van het NoRoez feest. Norooz werd echter niet eerder een nationaal feest dan bij Malekshah Saljuqi.
Tegenwoordig is NoRoez een prachtige nationale feestdag die de rijke culturele erfenis van Iran weerspiegelt. Het belichaamt niet alleen een kleurrijke historische/mythische grondslag maar demonstreert ook het indrukwekkende begrip dat de oude Iraniërs hadden van wetenschap en astronomie. NoRoez is een optimistische viering van het leven in al haar glorie. Het is een viering van universele en tijdloze waarden en idealen: waarheid, compassie, wijsheid, rechtvaardigheid en vrede. Het is een viering van de eerste dag van de lente en als zodanig de vernieuwing van het leven en de wereld. Als de bloemen bloeien en de wereld ontwaakt bij de pracht van de lente, zo vieren wij Iraniërs de glorieuze gift van het leven en het nieuwe begin.
STFA, Stichting van de Familieleden
